Vrijheid vier je met elkaar
Vandaag is het 4 mei 2010, en staan we stil bij de levens die de strijd voor de vrijheid heeft gekost. Ieder jaar doen er in Stedum veel mensen aan mee, eerder meer dan minder. Op 5 mei mogen we alle bedruktheid die we vandaag toelaten, weer in feestgevoel laten veranderen, en worden de wagens uit de schuren gehaald. Zo vieren wij 65 jaar vrijheid, zoals ook het Nationaal Comité 4 en 5 mei Vier vrijheid als thema voor dit jaar heeft gekozen.
Vrijheid vieren we meestal niet. Vrijheid is zo gewoon geworden, dat we met onze eigen vrijheid heel gemakkelijk omgaan. Eigen behoeften en verlangens staan vaak voorop, en voor die van anderen is die ander verantwoordelijk. Zolang wij er maar geen last van hebben. Kunnen we ons nog voorstellen dat we in onze vrijheid worden bedreigd? Zo’n grote vanzelfsprekendheid, en zoveel mondige mensen die op zichzelf kunnen passen, waar maken we ons druk om?
Ik wil vanavond graag benadrukken dat die vrijheid niet vanzelfsprekend is. Daarom vertel ik in het kort over de simpele wijze waarop Hitler zich de macht in Duitsland verschafte, wat uiteindelijk leidde tot de Tweede Wereldoorlog. Hitler maakte gebruik van het gevoel dat mensen dachten in hun vrijheid beknot te worden door anderen. Simpel inspelen op onvrede, met hele grote gevolgen, die niemand voorzag. En dat begon allemaal langs de democratische weg.
Een klein stukje wil ik u voorlezen over hoe dat ging. Uit de gekozen bewoordingen, geschreven in 1995, blijkt hoe dichtbij die jaren ook nu kunnen zijn. Ik lees enkele alinea’s uit het boekje Delfzijl 1940-1945, een terugblik op 5 jaren oorlog en bezetting, geschreven door Franz Lenselink (pg 17. 1e, 2e, 3e alinea)
“De stemming in Duitsland was heel slecht. Mannen en vrouwen konden binnen korte tijd werkloos worden zonder uitzicht op een nieuwe baan. Het geld werd steeds minder waard en er werd armoede geleden. Daarom werden veel mensen egoïstisch en onverdraagzaam; ze wilden geen rekening meer houden met hun medeburgers. In deze onzekere tijd ontstonden allerlei politieke partijtjes met nieuwe ideeën. Zij vonden dat de democratische partijen de problemen niet hard genoeg aanpakten en riepen op tot een oplossing van de problemen door middel van dwang en geweld.
Eén van deze extreme partijtjes was de Nationaal-Socialistische Duitse Arbeiderspartij (N.S.D.A.P.). De leider hiervan was Adolf Hitler, een werkloze kunstschilder. Hij had als militair in de Eerste Wereldoorlog aan het front gevochten en was uiterst ontevreden geworden over de situatie in Duitsland na de oorlog. Hitler voelde heel goed aan waarom de mensen ontevreden waren en wist, dankzij zijn talent om het publiek overtuigend toe te spreken, veel Duitsers tot een keuze voor zijn partij te brengen. Omdat hij zo goed begreep waarom zijn landgenoten zich zorgen maakten en waarom ze zo ontevreden waren, dachten veel mensen dat hij dan ook wel de oplossing voor hun problemen zou hebben.
Hitler en zijn N.S.D.A.P. (waarvan de leden zich “nazi”noemden) beweerden dat het zo slecht in Duitsland ging omdat het land uitgezogen werd door de overwinnaars in de Eerste Wereldoorlog (onder andere de Fransen en de Engelsen). Die zouden op hun beurt gestuurd worden door de “joden”en de “communisten”. De democratische partijen in Duitsland stonden dit toe, zo verkondigde de N.S.D.A.P. Bewijzen kon Hitler zijn verhaal helemaal niet,maar dat hoefde ook niet; veel Duitsers geloofden hem toch wel. De ontevredenheid en de onzekerheid in Duitsland hadden er toe geleid dat de bevolking niet in de gaten had dat politici als Hitler de verkeerde mensen de schuld in de schoenen schoof. Ze zagen bovendien niet in, dat de mooie praatjes van de nazi’s geen werkelijke oplossing van de problemen konden brengen.”
Einde citaat
Ook in Nederland ontstonden veel splinterpartijen, die orde en recht bepleitten. De NSB kwam in 1935 met 8% van de stemmen in de Tweede kamer.
In 1932 werd de NSDAP de grootste partij in Duitsland. Op 30 januari werd Hitler tot rijkskanselier (minister-president) benoemd. Daarna slaagde hij erin om met een beroep op de moeilijke situatie van het land de grondwet buiten werking te stellen om zijn tegenstanders buitenspel te zetten. Vervolgens veranderde hij de wet zo, dat hijzelf als minister-president niet gestraft kon worden. Daarmee verschafte hij zich de vrijheid om geweld te gebruiken tegen tegenstanders. Natuurlijk hield hij zoveel mogelijk geheim wat hij deed, maar iedereen voelde wel dat het beter was niets tegen Hitler en zijn partij te ondernemen. Veel Duitsers wilden dat ook helemaal niet. Het leek wel alsof Hitler wonderen kon verrichten.
We praten over 1933, een lange aanloop tot de oorlog was begonnen. De vrijheid van Hitler was met goedvinden van veel mensen opgebouwd. Dat Hitler helemaal geen oplossing bood en alleen de schulden maar liet oplopen schreven de kranten niet, want ze werden gecontroleerd door de nazi’s. En Hitler zou de schulden met de joodse eigendommen inlossen, had hij bedacht. Dus werden geleidelijk aan de vrijheden die voor iedereen normaal waren de joden ontnomen.
Ik heb de klinkerweg gezien die al in 1936 door joden moest worden aangelegd naar kamp Buchenwald bij Weimar. Toen was er al sprake van dwang en verlies van vrijheid. Hitler’s systeem was duivels, en iedereen liet hem dat systeem uitvoeren. Want dankzij Hitler zou het voor jezelf beter worden. Door een beroep daarop te doen en de werkelijkheid te verdraaien kon hij anderen hun vrijheid ontnemen, met instemming van velen en opgebouwd langs democratische weg.
Ook nu laten wij toe dat er bevolkingsgroepen worden zwartgemaakt met een beroep op ónze vrijheid. In Groningen hebben we nauwelijks te maken hebben met groepen die afwijkend zijn van ons in uiterlijk en/of gedrag. Toch laten we toe dat er over incidenten wordt gesproken als zou dat normaal gedrag zijn van een hele groep. Alsof die groep onze vrijheid bedreigt.
Onvrede is gemakkelijk te voeden. Klopt het, wat er wordt gezegd? En als het niet zo is, gaan we er dan tegenin? Bewust verdraaien van de werkelijkheid met een gretig beroep op onze sentimenten komt ook nu voor. Niet alleen in de politiek, maar ook in onze eigen persoonlijke omgeving. Hoe stellen wij ons dan op?
Daarom is het belangrijk dat wij blijven herdenken. Laat zogenaamde bedreiging van eigen persoonlijke vrijheid er nooit toe leiden dat vrijheid van anderen bewust wordt afgepakt. Vrijheid vieren we morgen, dankzij elkaar. De vrijheid van de ander hoort onze vrijheid te zijn. Als een ander niet vrij is, zijn wij dat ook niet.
Eigen vrijheid mag nooit ten koste gaan van de vrijheid van anderen.Vieren doen we met elkaar.
www.stedum.com
